De gemeenteraad heeft in 2018 een uitgebreide discussie gevoerd over de ontwikkeling van de toeristische woningverhuur en de behoorlijke effecten daarvan, met name voor de woonbuurten binnenstad maar ook in de buurten daarbuiten. Evenals bij gemeenten elders was sprake van grote zorg over de toeristische druk op de leefbaarheid in de woonbuurten mede gezien de explosieve groei van de B&B verhuurplatforms. Aangezien tot dan toe niet voorzien was in een specifieke regulering en registratie werd besloten een regeling voor de aanpak toeristische verhuur van eigen woningen in te zetten. Gekozen werd voor een 2 jarige pilot 2019-2021 waarvan verwacht werd dat die verdere inzichten zou verschaffen over de stand van de toeristische verhuur. Eea op basis van nadere verhuurregels (zie bijlage 1 ad A). Op basis van een evaluatie daarna zou een (eventueel aangepaste) regeling in het omgevingsplan opgenomen kunnen worden.
Echter zwaar tegenvallend zijn de resultaten van de pilot en de ontwikkelingen sindsdien: een terughoudende en zeer beperkte deelname bereidheid aan de pilot, met daarna de Corona pandemie die ook zal hebben geleid tot nog verder afnemende deelname. Ontwikkelingen die een heroverweging van de aanpak nodig maken. Wel is een geheel nieuw lichtpunt de inmiddels bijgestelde (rijks) wetgeving toeristische woningverhuur die juist extra mogelijkheden biedt om de ontwikkelingen van de toeristische verhuur beter in de hand te houden om misstanden te voorkomen.
Teleurstellende pilot resultaten
De zeer teleurstellende opstart 2019 en minieme aan de pilot maken het onmogelijk betrouwbare conclusies te trekken over de omvang en de effecten van de toeristische woningverhuur voor de binnenstad en de woonbuurten, het woningbestand en bijvoorbeeld de hotelsector. Zo zijn er bijvoorbeeld voor het Jekerkwartier geen aanmeldingen voor de pilot geweest terwijl we dagelijks konden ervaren dat ook bij ons ruimschoots sprake is van de diverse vormen van toeristische verhuur.
Voor heel Maastricht is sprake van een minimale deelname aan de Pilot voor de 1e periode 2019-2020: 28 (vrijwillige) pilot deelnemers van 146 achterhaalde adressen. Een deelname die in geen verhouding staat tot de eerdere ramingen (ca 400-800 adressen 2016) van de externe ZKA consultants. Weliswaar staan de cijfers van 2e periode 2020-2021 nog niet ter beschikking; echter daar is een mogelijk nog sterker negatief Corona effect te verwachten.
Deze zeer beperkte deelname is ons inziens duidelijk te verklaren:
- De deelname aan de pilot is een praktisch alleen een op vrijwilligheid gebaseerd stelsel zonder actieve controle en sanctie stelsel;(zo werd op meldingen van derden werd uitsluitend geageerd indien er sprake was van overlast situaties).
- Niet meegenomen werden in de pilot de verhuurders op basis van de diverse andere regelingen zoals vanuit de bestemmingsplannen: de guesthouses, kleinschalige hotelfuncties, short stays, die weliswaar een zeer belangrijk onderdeel van de “toeristische verhuur” zijn maar nu buiten deze registratie werden gehouden.
- Dit leidt vervolgens tot grote onzekerheid en onduidelijkheden bij de (pilot) verhuurders die er dan ervoor kiezen (ook) niet deel te nemen aan de pilot.
De negatieve invloed Corona pandemie vanaf begin 2019
Daarnaast gooit de Corona pandemie al vrij snel na de start (medio 2019) begin 2020 verder roet in het eten en belemmert ons inziens enige verdere doorstart van de pilot voor de periodes 2020/2021.
III. Nieuwe Rijks en Europese wet/regelgeving (zie ook bijlage 2)
Nieuwe kansen met verstrekkende mogelijkheden biedt anderzijds de nu bijgestelde wetgeving op Rijks niveau (inmiddels goedkeuring 1e en 2e kamer en Europese goedkeuring; volledig uitvoerbaar per 1 juli) met een bijgestelde regelgeving die het nu ook mogelijk maakt voor gemeentes zonder algemene huisvestingsverordening een verordening Toeristische verhuur op te stellen.
Een belangrijke wetswijziging; overigens mede op verzoek van de gemeente Maastricht. De regeling maakt het mogelijk voor toeristische woningverhuur een specifieke daarop aangepaste handhavings- en beheerregeling in te zetten op basis van maatwerk. Centraal staat een strikte registratieplicht waarbij elke verhuurder een uniek nr krijgt dat bij aanbieding en verhuur vermeld en geregistreerd wordt; inclusief vergaande sancties bij overtreding.
Aanbevelingen/ Voorstel
Op grond van het voorgaande concluderen wij dat de huidige pilot aanpak heeft laten zien dat vrijblijvendheid in deze sector niet werkt. Ook zal een situatie waarin er sprake is van meerdere door elkaar lopende regelingen op het gebied van de toeristische verhuur (een pilot regeling/partiele huisvestingsverordening enerzijds en bestemmingsplan regelingen anderzijds, guesthouse en overig) altijd tot verwarringen leiden en een werkbaar beheer van de toeristische woningverhuur in de weg zal staan.
Essentieel is in plaats daarvan één eenduidige centrale registratie en regeling waarin alle vormen van toeristische woningverhuur eenduidig worden geregeld en geregistreerd. Overigens ons inziens ook tegen de achtergrond van het veiligheidsbeleid en het gezondheidsbeleid (Corona pandemie ) een absolute voorwaarde. Niet geregistreerde (wild) verhuur is tegen die achtergrond achterhaald.
Voorstellen BJK
- Wij adviseren in vervolg op de Pilot een nieuwe “verordening toeristische verhuur” uit te werken op basis van de nieuwe (huisvesting) wetgeving en de mogelijkheden die deze wet biedt om daarmee een adequate registratie en beheer van de toeristische verhuur te kunnen realiseren.
-
- In die regeling alle toeristische woningverhuur vormen op te nemen, inclusief “Guesthouse” en overige toeristische woning verhuurvormen zoals die nu bestemmingsplanmatig zijn voorzien;
- Daarin nadere regels uit werken op basis van de maatwerkopties inde wet zoals:
- De registratie plicht per verhuurder
- Een register en meldsysteem verhuur.
- Registratie vermelding op websites/annonces; controlestelsel
- Nadere termijnen en omvang/duur verhuur
- Meldingsplicht
- eventueel vergunningsstelsel bij gebiedsaanwijzing
- Sancties en boetes bij overtreding
- Etc
- Gezien de te verwachten herstart van de stadseconomie en het herstel van de Corona pandemie is het van belang binnen afzienbare termijn ook te kunnen beschikken over een werkbare verordening toeristische verhuur. Wij adviseren nog dit jaar 2021 een regeling in werking te hebben.
- Bijzondere aandacht is verder te geven aan de integratie met het “Omgevingsplan”.
- Mede in combinatie met de genoemde nieuwe wetgeving kan ook een gebiedsafhankelijk beheerbeleid toeristische woningverhuur in het omgevingsplan worden opgenomen dat per gebied grenzen kan stellen en per gebied kan differentiëren.
- Een aanpak die ook mogelijkheden kan bieden bij te stellen. Kortom een stelsel dat inzichten biedt in de stand van zaken en dan ook met name rekening kan houden met de leefbaarheid, waar nodig uitwassen kan tegengaan en de toeristische verhuur in goede banen kan leiden.
- Te overwegen is bijvoorbeeld daarvan bij binnenstad buurten gebruik te maken en nadere grenzen te bepalen.
4. Wij verzoeken u verder bij de verdere uitwerking van de regeling en de “fine tuning” in overleg met ons te blijven. Wij hebben gemeend gezien de aard van ons huidige voorstel over de hoofdpunten verdere advisering over de verfijning vooralsnog buiten beschouwing te laten.
Bijlage 1: Overzicht toeristische verhuur Maastricht: de Pilot 2019-2021
A. Uitgangssituatie
- Essentieel voor de vervolg aanpak toeristische verhuur van eigen woningen is een evaluatie van een 2 jarige pilot 2019-2021 op basis van de toen vastgestelde regels:
- Verhuur zelf bewoonde woning door deelname pilot en registratie door (vrijwillige) aanmelding voor:
- Verhuur gedeelte woning of gehele woning;
- melding per verhuur
- maximaal 60 dagen en 6 personen
- geen actieve controle uitsluitend ingeval van overlast.
- Buiten deze pilot: de zogenaamde guesthouse regeling (2 kamers maximaal in zelf bewoonde woning), de short stay regeling danwel de kleine hotel regeling
- Afgezien van de pilot registratie geen verdere registratie.
B. Tussen stand 2020: Tussen Pilot 2019-2020: zie bijlage 3.
- In 2020 is (RIB 2020) een tussenstand aangegeven aan de gemeente raad
- Op basis van het aantal pilot deelnemers (18 meldingen van 146 achterhaalde adressen) kan geconstateerd worden dat er nauwelijks belangstelling is deel te nemen aan de pilot zeker in relatie tot de rapportage van ZKA consultants 2016 (400 adressen).
- De meeste pilot aanmeldingen zullen in 2019 hebben plaats gevonden. De invloed van de Corona pandemie zal hier geringer zijn dan dan voor de periode 2020-2021.
- Hierdoor is er weinig inzicht van de feitelijke situatie verkregen. Ook in een verder gemeentelijk onderzoek blijkt het niet mogelijk meer gegevens boven tafel te krijgen.
- Te constateren dat met name een sluitend en verplichtend registratie systeem ontbreekt.
C. Stand 2021:de Pilot 2020-2021.
-
- Nadere cijfers ontbreken ons nog op dit moment.
- Wel is de verwachting dat gezien de Corona epidemie ook deze cijfers weinig representatief zullen zijn.
D. Concluderend
Op basis van de huidige pilot wordt niet duidelijk om hoeveel (geheel of gedeeltelijk) toeristisch verhuurde woningen het nu feitelijk in Maastricht gaat. Dit vanwege:
- De zeer beperkte deelname aan de pilot;
- Een ontbrekend controle systeem;
- Het Maastrichtse systeem waarin de guesthouses buiten de pilot vallen (alsook de kleinschalige hotelfuncties).
- Het ontbreken van een adequaat registratie systeem voor alle toeristische woning verhuur.
De huidige pilot biedt geen betrouwbare inzichten over effecten van de toeristische woningverhuur op de leefbaarheid, de woonomgeving en de overige toeristische sectoren. Er zijn daardoor geen conclusies te trekken over de effecten van de toeristische woningverhuur op de woonbuurten, met name in de binnenstad maar ook daarbuiten tav:
- de feitelijke omvang verhuur;
- de illegale verhuursituaties;
- de woning onttrekking;
- de woningsplitsing
- de effecten voor de vaste bewoning.
Bijlage 2: Nieuwe Rijks en Europese wetgeving
Het wetsvoorstel om de uitwassen van toeristische verhuur aan te pakken is vandaag, nadat de Tweede Kamer met algehele stemmen heeft ingestemd met het wetsvoorstel, door de Eerste Kamer aangenomen. Gemeenten krijgen meer middelen in handen om de vakantieverhuur van woningen in goede banen te leiden en uitwassen te voorkomen.
Handhaven wordt gemakkelijker en fraude wordt straks beboet met maximaal 87.000 euro. Het wetsvoorstel geeft gemeenten de mogelijkheid om maatregelen te nemen als er schaarste is aan woonruimte of als de leefbaarheid van een wijk onder druk komt te staan. Het kabinet streeft naar inwerkingtreding van het wetsvoorstel per 1 januari 2021. Minister Ollongren van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties: “Ik ben blij dat gemeenten nu strenge maatregelen in handen krijgen om verdringing op de woningmarkt en overlast in buurten aan te kunnen pakken.”
Registratieplicht
Het wetsvoorstel regelt dat gemeenten verhuurders die hun woning aan toeristen verhuren, kan verplichten om een registratienummer aan te vragen. Dit nummer moet de verhuurder vermelden bij elke advertentie op platforms zoals AirBnB, Booking.com en Expedia. (Europees akkoord bereikt, uitvoerbaar per 1 juli 2021) Dit geeft gemeenten meer zicht op de adressen en personen die verhuren aan toeristen.
Meldplicht en vergunningplicht
Eerst moet de gemeente de registratieplicht hebben ingevoerd zodat zij meer inzicht krijgen. Vervolgens kan de gemeenteraad bepalen dat een woonruimte een maximaal aantal nachten per jaar toeristisch verhuurd mag worden om de druk op de woningmarkt te verminderen of de leefbaarheid te bevorderen. Daarbij kan een meldplicht per verhuring ingesteld worden. In uitzonderlijke situaties kan een gemeente een vergunningplicht invoeren waarbij het niet is uitgesloten dat er een beperking kan zijn op de afgifte daarvan.
Verhuurverbod
Signaleert de gemeente dat het maximaal aantal dagen is bereikt of overschreden, dan kan de gemeenten het verhuurplatform verzoeken de woning op niet-boekbaar te zetten. Ook is het mogelijk een verhuurverbod op te leggen als aanbieders de regels herhaaldelijk overtreden. De meer directe verplichting voor platforms om alleen advertenties te publiceren die zijn voorzien van een registratienummer moet eerst door de Europese Commissie worden getoetst voordat dit onderdeel van de wet inwerking kan treden. (Europees akkoord bereikt, uitvoerbaar per 1 juli 2021)
Boete
Woonfraude zoals de illegale onderhuur van een sociale huurwoning wordt aangepakt door de boete te verviervoudigen. De maximale bestuurlijke boete bedraagt straks 87.000 euro als de aanbieder meerdere keren de fout ingaat. Het stelselmatig overtreden van de regels wordt hiermee hard aangepakt. Daarnaast gaat er een afschrikwekkende werking uit van een dergelijke hoge boete.
Bijlage 3 RIB Gemeente Maastricht 12-10-2020
Zie Raadsinformatiebrief ref. 2020.28160 behandeld door Petra Theunissen.