HET JEKERKWARTIER: EEN OMGEVINGSVISIE VANUIT BEWONERSPERSPECTIEF

De Bewonersvereniging Jekerkwartier heeft kennisgenomen van de gemeentelijke stukken, presentaties, kaarten en ideeën over de binnenstad en het Jekerkwartier in het proces van voorbereiding van de totstandkoming van de conceptversie Omgevingsvisie. Een van de verplichte kerninstrumenten uit de Omgevingswet. Er werd een werkgroep geformeerd die vanuit het perspectief van de bewonersvereniging de volgende overwegingen, conclusies en aanbevelingen heeft geformuleerd.

Wij verzoeken U die te verwerken en het plan daarop aan te passen.

Uitgangssituatie en Overwegingen

Een gezonde en leefbare omgeving zijn essentiële kwalitatieve voorwaarden voor een aantrekkelijk stedelijk milieu met een hoge woondichtheid als het JK.

  • In de basis is het JK een stedelijk woongebied met daarnaast een relatief grootschalige universiteitsorganisatie met diverse gevestigde instellingen (e.e.a. afgemeten aan de oppervlakte van het JK), meerdere onderwijsinstellingen als het conservatorium, de toneel- en de kunstacademie, de daaraan gelieerde bedrijvigheid van medewerkers en de ruim aanwezige studentpopulaties.
  • Binnen het aantrekkelijke sfeervolle multifunctionele stedelijk milieu van het JK nemen verder de kleinschalige ambachten, galerievestigingen, dienstverlening, detailhandel en de horecagelegenheden eveneens een belangrijke plaats in.
  • In dit historische en monumentale JK met vestingwerken, stadsmuren en -park, stroomgebied en molens rond Jeker, vroeg industriële gebouwen, 17e/18e -eeuwse woningen, kerken, kloosters en musea is het aangenaam wonen, verblijven, werken en winkelen voor bewoners, bezoekers en toeristen. Een situatie die behouden en beschermd moet worden en waarin het behoud van een goede balans tussen deze verschillende functies essentieel is.

Echter binnen dit multifunctionele karakter van het JK dreigt in haar kleinschaligheid en relatieve kwetsbaarheid met name de woonfunctie uit balans te geraken. En wel door commerciële dynamiek verbonden met sterke en voortdurende toename van studenthuisvesting en toeristisch verblijf, waardoor er verdringing van reguliere bewoning plaatsvindt en de overlast voor resterende vaste bewoners toeneemt. (Toename van beleggingspanden met verkamering/omzetting en splitsing panden, toename van straten met ongelimiteerde aantallen studentenhuizen en Airbnb‘s.)

Hiervan uitgaande hebben wij onze wensen en ideeën thematisch nader uitgewerkt:

  • A       Een Gezonde en Leefbare Woonfunctie
  • B       Multifunctionaliteit in balans
  • C       Verkeer en milieu: gezond en leefbaar
  • D       Unieke landschappelijke en monumentale waarden, structuren en  verbindingen.

A   Een Gezonde en Leefbare Woonfunctie

  • Essentieel voor een Gezonde en Leefbare Woonomgeving in het JK zijn de sociale structuur en cohesie. Behoud van de vaste bewoning is daarvoor een absolute voorwaarde.
  • Nadere reglementering van de tijdelijke bewoningsvormen is onmisbaar. Er is in de status quo reeds sprake van een overconcentratie van studentenhuisvesting en andere, tijdelijke bewoning en toeristisch verblijf in de wijk.
  • Een groot deel van de oppervlakte van het JK is in de gemeentelijke stukken aangegeven onder de ruime duiding “levendig stedelijk gebied”. De reeds bestaande aanlooproute met daarin gepaste commerciële activiteiten behelst echter een veel compacter gebied in de wijk. Een dusdanige uitbreiding van de “levendige route” en het “dynamische stippelgebied” vormt een bedreiging van de leefbaarheid /gezondheid van de vaste bewoners en de stedelijke woonfunctie van de wijk.
  • Een uitbreiding van het toeristische City-centrumgebied /kernwinkelgebied in de vorm van een forse uitloper, een “Zuidelijke Lob”, ten koste van het JK wordt door de bewoners als een zeer onrustbarende ontwikkeling beschouwd. Een ontwikkeling die volstrekt strijdig is met de specifieke aard en het karakter van het Jekerkwartier en die het ”stedelijk woongebied JK” in (de kern van de) leefbaarheid aantast.
  • In vergelijk met andere straten (Brusselse straat/Tongerense straat) is er geen enkele reden hier een dergelijke zone op het aanwezige overheersende woongebied te leggen. Een gemeentelijk beleid gericht op potentiële nieuwe commercieel gedreven vestigingen en experimentele tijdelijke huisvesting dragen niet bij tot een herstel van de balans ter versterking van de vaste /structurele woonfunctie in de wijk.
  • Gewenst is hier versterking van de woonfunctie om daarmee een evenwichtige toedeling van functies in de wijk te herstellen. Vaste, structurele bewoning door gezinnen en een-/meer persoons huishoudens, die zorgdragen voor de sociale cohesie in de wijk en bijdragen tot instandhouding van het specifieke wijkkarakter en leefmilieu.

Daarom verzoeken wij de aangegeven centrumuitbreiding te laten vallen en het Jekerkwartier weer volledig te blijven duiden als “stedelijk woongebied” overeenkomstig de begripsduiding in de discussienota. Waarmee tevens voorzien wordt in de opvang van een groeiende woningbehoefte in een binnenstedelijk milieu.

B   Multifunctionaliteit in balans

  • Het JK is gebaat bij een multifunctionaliteit in stedelijke functies op gepaste schaal aansluitend bij het bijzondere maar toch ook ingetogen karakter van de wijk. De charme die ervanuit gaat wordt in de structuurvisie binnenstad betiteld als “Maastrichts Quartier Latin”.
  • De onderwijs- en onderzoekfunctie van de universiteit is op vele gebieden van groot economisch belang voor Maastricht en ook voor het Jekerkwartier. Talrijke historisch waardevolle monumenten zijn esthetisch en functioneel behouden gebleven en hebben een toegevoegde waarde gekregen. Daarnaast is de universiteit een grote werkgever op stedelijk en regionaal niveau met kwalitatief goede loopbaanmogelijkheden. Een motor met regionale uitstraling als universitair kenniscentrum en participant in “health campus” met toegepaste wetenschappelijke en bedrijfsgerichte ontwikkelingstaken.
  • Echter het JK (en aangrenzende binnenstad) is geen monofunctionele Urban Campus. Door een verbeterde inpassing en samenwerking van de universiteit in en met de omliggende buurt kan beiderzijds winst geboekt worden. Gemist wordt momenteel een samenhang en afstemming tussen de universiteit en de omliggende woonbuurt.
  • Gemist wordt een buurtcentrum en voorzieningen centrum JK, dan wel in de binnenstad, zoals het vroegere “citycentrum”.
  • Evenementen in het JK dienen afgestemd te worden op de schaal en het karakter van het gebied. Grootschalige meerdaagse evenementen leveren evenwel aanzienlijke overlast voor omwonenden (bijv. het Bruisfestival op Kompenterrein en het Foodtrucks festival in het stadspark). De inzet van het stadspark moet beperkt blijven tot rustige, kleinschalige alsmede voor buurtgebonden activiteiten.

 C   Verkeer en milieu: gezond en leefbaar

  • Bewoners spreken zich duidelijk uit voor een autoluwe binnenstad. Zo mogelijk te bereiken d.m.v. een uitgebreide milieuzone (tenminste B -gebiedsvariant, met bepaalde – al dan niet tijdelijke – ontheffingsregels voor bewoners).
  • Daarnaast zijn er ook op kortere termijn al een aantal potentiële verkeersmaatregelen te realiseren, die de mogelijkheid in zich te dragen om verkeersbelasting voor belanghebbenden te verminderen (slechte luchtkwaliteit/overlast verkeerslawaai).
  • Zo bepleit de bewonersvereniging al langer de verbetering van de verkeers- en parkeerproblematiek in het JK, in interactie met de gemeente, door vervaardiging van het “bewonersverkeersplan”. Hiernaar wordt dan ook verwezen.
  • Aan de conceptie van een autoluwe binnenstad lijkt impliciet een gewijzigd (doelgroepen) parkeerbeleid verbonden. Ook t.a.v. de benutting van de grote parkeergarages in de binnenstad en in het bijzonder de centraal gelegen Vrijthofgarage, zou de gebruikswaarde toe kunnen nemen en minder verkeer- en milieubelastend zijn, wanneer deze (enkel en gecontroleerd) toegankelijk zou zijn voor voertuigen van binnenstadbewoners en bedrijfsgebonden medewerkers uit het centrum. En mettertijd ruim voorzien ingezet zouden kunnen worden voor milieuvriendelijk voertuigen. Het toeristisch auto-parkeren vindt plaats aan de stadsranden (met oplopende tarieven) en P+R Noord (met gefaciliteerde tarieven en goed pendelbusverkeer naar de binnenstad. Mogelijk ook voor studenten uit de regio die nu vaak in de buitenwijken en stadsranden langdurig parkeren).
  • Verkeer- en milieubelasting vanwege het intensieve personen- en vrachtverkeer over de Prins Bisschopssingel is een duidelijke gebiedoverstijgende problematiek en treft de aanpalende woonwijken en de binnenstad.
  • De huidige situatie van de Verkeersas Zuid N 278 is zeer leefbaarheid en gezondheid ondermijnend voor de brede groep omwonenden: Heugemerveld, Kennedybrug, Pr.Bisschopssingel, Tongerseweg met verkeer uit/naar België (veel sluipverkeer, vrachtverkeer van E313 en A2).
  • In de discussienota Omgevingsvisie wordt o.a. verwezen naar de mogelijkheid het verkeer meer gebruik te doen maken van de Noorderbrug, waar de verkeersstructuur nog voldoende restcapaciteit zou hebben en het verkeer tot minder negatieve leefbaarheidseffecten voor bewoners leidt. En grensoverschrijdend vrachtverkeer terug te dringen door zoveel mogelijk dit verkeer via de snelweg te verwerken. Wij onderschrijven dat, maar hebben nog niet het vertrouwen in de haalbaarheid van die plannen.
  • Goederenoverslag/stadsdistributie met doel terugdringen vervuilend vrachtverkeer in stadscentrum/ centraal winkelgebied achten wij essentieel. Hier zal ook het stellen van milieueisen aan vervoerders als onderdeel van toelatingsbeleid tot kwetsbare stadsdelen een belangrijke rol spelen.
  • Zorg als gemeente, binnen de grenzen van het mogelijke, voor goede alternatieven voor de auto: fiets, wandelmogelijkheden en een goed aanbod van milieuvriendelijk en fijnmazig stedelijk OV (ook t.b.v. ouderen en personen met functionele beperkingen).
  • Facilitering van gebruik van P+R-gelegenheden buiten de stad in Noord en Zuid-Oost (bijv. parkeerplaatsen MECC/ provinciehuis in het economisch hart van Randwyck. Uiteraard voorzien van een duidelijk communicatieplan gericht op bekendmaking aan relevante verkeersdeelnemers). Een Z-O parkeergelegenheid ontlast mogelijk stadsranden en binnenstad en P+R Noordzijde en vermindert mogelijk Maas overschrijdend brugverkeer vanuit het zuiden.
  • Te nemen maatregelen kennen een zekere urgentie omdat het de verwachting is, dat de bereikbaarheid van de stad onder druk zal komen te staan en de mobiliteit in en naar de stad zal toenemen.

D  Unieke landschappelijke en monumentale waarden, structuren en verbindingen

  • Binnen het Jekerkwartier is het stadspark gelegen. Een historisch stadspark in 19e/20eeeuw aangelegd en bijna organisch verbonden met een aangelegen deel van het Villapark. Het buitenterrein van de (deels) monumentale herbestemde Tapijnkazerne (universiteit) zal onderdeel worden van een vergroot publiek stadspark. En daarmee bijdragen in de verbinding tussen de overige parkdelen langs de vestingwerken en het Waldeckpark. Hiermee wordt geïnvesteerd in de groene kwaliteit van de openbare ruimte “een parkgordel”. Een gevarieerde ontmoetingsplek voor velen: bewoners, bezoekers, studenten, jongeren /ouderen/ gezinnen (bezoek dierenpark) etc.
  • Door te investeren in natuurlijke op elkaar aansluitende verbindingen (veilige en groene wandel- en fietspaden) met Jekerdal/ de ENCI- groeve/ langszij de Maas en de meer westelijke vestingwerken Lage en Hoge Fronten, kunnen groene “bewegingsroutes” ontstaan die niet alleen voor bewoners aantrekkelijk zijn en gezondheid bevorderend, maar ook attractief kunnen zijn vanuit het historisch narratief “Maastricht als vestingstad”.
  • Een unieke vestingstad met een militaire geschiedenis door de eeuwen heen met een potentiële toeristische meerwaarde. In welke meerwaarde uiteraard “de toon de muziek maakt”. Het is het verhaal en de betekenis die de mens boeit, niet enkel de zichtbare steenconfiguratie. Belang van adequate communicatieplannen.
  • Ook aan monumenten met een zwakke economische basis kan mogelijk economisch een nieuw leven toebedeeld worden wanneer “verbindingen” gelegd worden. (Zie combinaties als Fort St. Pieter – Chalet Bergrust/ Buitengoed Slavante – Oosthelling Pietersberg.) Naast horeca zijn kleine informatiecentra ter plekke relevant (naast mogelijkheden van mobielinternet) om monumenten informatief “in vivo” (bijv. gids) en in “belevingswaarde” adequaat te ontsluiten.
  • Tegengaan van verval door verantwoorde herbestemming en herontwikkeling van monumenten kan een culturele meerwaarde voor betreffende gebouwen betekenen, het woonmilieu respecteren en kan een impuls voor de economische omgeving inhouden (bijv. Zwingelput, Nieuwenhof klooster (universiteit), Oude Minderbroeders kerk (RHCL). Hierin past ook streven naar behoud van het Grauwzustersklooster in de functie van Natuurhistorisch Museum Maastricht).
  • In gebied ten zuiden van het Jekerkwartier sluit het stadspark praktisch aan op potentieel stedelijke recreatiegebieden (staan ook open voor bezoekers), die wellicht beter via groenverbindingen (ook bewegingsroutes) ontsloten kunnen worden.
  • De toekomstige ENCI -vallei biedt veel ontwikkelmogelijkheden waarbij het natuurgebied en de waarde behouden blijven. Het monumentale “Ainsi”-complex heeft nu eveneens een culturele functie toegewezen gekregen en zou gelieerd kunnen worden in een thematische gebiedsopzet.
  • De aangelegen Maasoever kent reeds een wandel/ fietsverbinding met het Jekerkwartier/ binnenstad. Ook naar het westen kan over de Pietersberg het prachtige Jekerdal via groenverbindingen bereikt worden.
  • De Maaszone en de waterweg kunnen eveneens benut worden op een milieuvriendelijke wijze door een toekomstige inzet van lijndienst-waterbussen (zonder verbrandingsmotoren). Deze kunnen de Oostoever (Randwyck /optionele parkeerplaats P+R) en Westoever verbinden en via meerdere aanleg-stops aan de westzijde het gebied rond de Enci-groeve in het zuiden met de maaskades/ Maasboulevard in de binnenstad verbinden en in het noorden van de stad met het rivierenpark Maasvallei (wandelgebied aan de “Loire van de Lage Landen”). Hierdoor ontstaat een alternatieve verkeersroute met een positief potentieel.
  • Binnen geduid kader (zie ook ontwikkelingsvisie Zuidelijk Maasdal) wordt in de toekomst ingespeeld op de gevolgen van de klimaatverandering. Bescherming en beveiliging Maaskades en -oevers voor overstromingsrisico. JK zal hier in kader van veiligheid, gelet op de ligging, ook baat bij hebben (deze ontwikkelingen kunnen ook voorzien in een positieve impuls/ bovengenoemde verbindingen hoeven geen aantasting te betekenen van het natuurgebied).

De werkgroep Omgevingsvisie en -plan BJK 14 april 2019.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Verplichte velden zijn gemarkeerd met *